Bij het nationale coronavaccinatieprogramma is duidelijke geworden dat, wanneer er voldoende inzicht is in wat er gedaan kan worden en wanneer men aan de beurt is, mensen in de actiestand komen. Het is vanzelfsprekend dat niet alle woningeigenaren tegelijkertijd een aanbod kunnen krijgen. Het is een kwestie van een slimme volgorde kiezen.

Start daar waar verduurzaming redelijk betaalbaar is en waar direct veel CO₂-winst te boeken is. Naarmate het programma verder komt, komen de ‘moeilijkere’ woningen aan de beurt. Op dat moment is het verduurzamingsaanbod verbreed en door de belastingschuif uit het Klimaatakkoord aantrekkelijker geworden. Op deze manier is er het minste subsidiegeld nodig om alle woningeigenaren een woonlastenneutraal aanbod te kunnen doen.

Het is slim om direct het bezit van de woningcorporaties mee te nemen en te kijken of particulier bezit in die buurten met de wijkgerichte aanpak kunnen meeliften. Wel moeten de woningcorporaties hiertoe financieel in staat worden gesteld.

Concreet houdt de slimme volgorde het volgende in:

Ten eerste: begin bij relatief oudere woningen die veel energie verbruiken en waarvoor op eenvoudige wijze een gestandaardiseerd aanbod kan worden gemaakt. Hoe slechter de woning geïsoleerd is, hoe meer CO₂-reductie er te behalen is en hoe rendabeler de energiebesparende maatregelen. Daarom is het programma in het begin gericht op woningen gebouwd vóór 1990. Hierbij geldt wel dat niet elke oude en onzuinige woning geschikt is om mee te beginnen. Veel vooroorlogse woningen verbruiken relatief veel aardgas maar zijn ook kostbaarder om te verduurzamen.

Ten tweede: begin bij de woningen waarvoor het aanbod op grote schaal toegepast kan worden. Veel naoorlogse woningen, gebouwd tussen 1950 en 1980, zowel grondgebonden als gestapeld, zijn in grote aantallen seriematig gebouwd. Een aanbod voor één van deze woningtypen is relatief makkelijk te kopiëren naar duizenden andere woningeigenaren en, in geval van gestapelde bouw, VVE’s. Dit zijn bij uitstek de woningen die geschikt zijn voor geïndustrialiseerde renovatieconcepten. Op deze wijze kan een bundeling van de vraag ontstaan, gebruik makend van de inzichten uit de contingentenaanpak die onlangs door TNO is gepubliceerd. Deze is gebaseerd op groepen van gebouwen met vergelijkbare kenmerken waarop een vergelijkbare verduurzamingsoplossing toepasbaar is.

Woningen gebouwd na 1990 zijn al beter geïsoleerd. Toch is er ook in deze categorie nog veel winst te behalen. In de latere fase van het programma wordt met maatwerk een aanbod gedaan aan eigenaren van woningen gebouwd na 1990. Dit is gericht op het gereedmaken van de woning met lage temperatuur warmte uit niet fossiele-bronnen, indien mogelijk in combinatie met (deelname in een project voor) zonnepanelen en een (hybride) warmtepomp.

Ten derde: laat de volgorde zo veel mogelijk aansluiten bij natuurlijke momenten van woningeigenaren. Woningeigenaren moeten eens in de ongeveer 40 jaar regulier onderhoud plegen, zoals de dakbedekking vervangen en de kozijnen en de gevel onderhouden, en eens in de 15 jaar de ketel vervangen. Door deze momenten te combineren met afdoende energiebesparende maatregelen, zijn de extra kosten voor verduurzaming lager en wordt aardgasvrij maken eerder rendabel. Omdat de natuurlijke onderhoudsmomenten voor woningen uit hetzelfde bouwjaar op ongeveer hetzelfde moment plaatsvinden, kunnen veel wonen op hetzelfde moment een aantrekkelijk aanbod krijgen.

Ten vierde is het slim om bij de volgorde ook rekening te houden met de planning van de ontwikkeling en het onderhoud van de publieke infrastructuur. Daarom verdient het aanbeveling om de netbeheerders te betrekken bij de programmatische aanpak.

Naar analogie van het coronavaccinatieprogramma zou de programmatische aanpak voor verduurzaming onder regie van het Rijk kunnen komen. Dit Rijksprogramma zorgt dat elke woningeigenaar vóór 2030 een aanbod krijgt. Tevens regelt het dat dit in een slimme volgorde gebeurt en dat woningeigenaren volledig ontzorgd worden. Voor de financiering kan mogelijk een beroep worden gedaan op gelden uit het Europese herstelfonds, de Recovery and Resilience Facility (RRF).

Het Rijksprogramma kan gebruik maken van de instituties en regelgevende kaders die inmiddels zijn ontstaan vanuit het Klimaatakkoord. Bij het bepalen van de volgorde en het type aanbieding, is er vanzelfsprekend afstemming met de Regionale Energie Strategieën en het Programma Aardgasvrije Wijken. Het aanbod voldoet bovendien minimaal aan de Standaard en Streefwaarden, maar bij voorkeur beter als dat economisch verantwoord is (financieel aantrekkelijk voor eindgebruiker met zo min mogelijk subsidie). De ontwikkeling c.q. inkoop van het aanbod kan voor een deel landelijk georganiseerd worden, door te gunnen op basis van de grootste CO₂-reductie per geïnvesteerde euro. Zo kan relatief eenvoudig een collectieve inkoop van verduurzamingsconcepten voor de verschillende contingenten woningen georganiseerd worden (vergelijkbaar met de kavels voor wind op zee).

De ontwikkeling van een aanbod voor woningeigenaren kan tevens bijdragen aan de digitalisering van de bestaande woningvoorraad.

Duurzame renovatie van de bestaande gebouwde omgeving is hiervan een onlosmakelijk onderdeel. In onze ogen is het aan het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK) om ons voorstel voor een programmatische aanpak verder uit te werken, dit in overleg met regionale overheden en betrokken marktpartijen. Een logische eerste stap zou zijn om te onderzoeken welke financieringsbehoefte en - mogelijkheden er zijn om dit voor woningeigenaren woonlastenneutraal te realiseren.